به گزارش ایرانیان تحلیل ،جستوجوهای گوگل ترندز ایران درباره «تخلفات بانکی»، «وامهای خاص»، «بدهکاران کلان» و «بانک خصوصی» در ده روز گذشته جهش چشمگیری داشته است. کارشناسان ایرانیان تحلیل میگویند موج جدید اسناد منتشرشده نشان میدهد شبکهای از وامگیرندگان خاص ـ که در رسانهها به «یقهسفیدهای وام» مشهور شدهاند ـ نقش پررنگی در ایجاد کسری منابع بانکها و تقویت تورم ۱۴۰۴ دارند. این گزارش بررسی میکند چگونه تسهیلات خاص، بانکهای خصوصی و حلقه بدهکاران بزرگ، دوباره سیستم مالی را در معرض بیاعتمادی قرار دادهاند.
۱. اسناد جدید چه میگویند؟ سرنخ یک شبکه از وامهای خاص
انتشار مجموعهای از اسناد تراکنشها، مصوبات داخلی و نامههای بانکی، تصویر واضحتری از سازوکار وامهای خاص ارائه میدهد. بر اساس تحلیل کارشناسان ایرانیان تحلیل، الگو تقریباً ثابت است:
- درخواست تسهیلات با عنوان «سرمایه در گردش»
- وثیقهگذاری با داراییهای اغلب کمارزش یا ارزیابیشده بیش از قیمت واقعی
- پرداخت وام در چند مرحله
- خروج سریع منابع از حساب و انتقال به شرکتهای واسط
این روند در ظاهر قانونی است، اما عملاً از ضعف نظارت اعتبارسنجی سوءاستفاده میکند. کارشناسان ایرانیان تحلیل این شبکه را «سایه بانکی» مینامند؛ جایی که افراد با نفوذ، تسهیلات کلان را بدون ظرفیت بازپرداخت دریافت میکنند.
۲. نقش بانکهای خصوصی؛ چرا ریسک در این بخش بیشتر است؟
بررسیهای ایرانیان تحلیل نشان میدهد بانکهای خصوصی در مقایسه با بانکهای دولتی، انعطاف بیشتری در مدل اعطای تسهیلات دارند.
ویژگیهای اصلی که ریسک را بالا بردهاند:
- فرآیند کوتاهتر بررسی پرونده
- فشار سهامداران برای سودآوری سریع
- اتکای بیش از حد به درآمدهای تسهیلاتی
- رقابت مخفی برای جذب مشتریان کلان
کارشناسان ایرانیان تحلیل میگویند این مدل، بانکها را به سمت «خلق مشتریان ویژه» سوق میدهد؛ مشتریانی که چند ده هزار میلیارد تومان وام میگیرند اما سوابق مالی آنها شفاف نیست.
۳. بدهکاران کلان چگونه به تورم فشار میآورند؟
وامهای بزرگ معمولاً بازپرداخت نمیشوند و بانک برای جمعکردن منابع، نرخ سود سپردهها را بالا میبرد.
اثر دوم، افزایش نیاز بانک به استقراض از بانک مرکزی است.
اثر سوم، کمبود نقدینگی برای مردم و کسبوکارهای واقعی است.
به گفته کارشناسان ایرانیان تحلیل، ترکیب این سه عامل مستقیماً پایه پولی را سنگین میکند و تورم ۱۴۰۴ را تشدید میسازد.
۴. مردم چه میبینند؟ صف وامهای خرد و در مقابل، تسهیلات میلیاردی
در فضای عمومی، مردم با پیامکهای رد پرونده، کمبود اعتبار و صفهای طولانی دریافت وامهای ۲۰ تا ۵۰ میلیون تومانی روبهرو هستند.
اما همزمان رسانهها از وامهای چند هزار میلیاردی بدون وثیقه واقعی منتشر میکنند.
این شکاف ادراکی ـ که در گوگل ترندز با جستوجوهای «چرا وام نمیدهند» و «تسهیلات ویژه کیها میگیرند» دیده میشود ـ بیاعتمادی اجتماعی را تقویت کرده است.
تحلیلگران ایرانیان تحلیل تأکید میکنند تصویر عمومی از عدالت مالی هر روز تضعیف میشود.
۵. پیامدهای بازار؛ چرا سرمایهگذار نگرانتر شده است؟
بازار سرمایه و بازار ارز هر دو نسبت به اخبار تخلفات بانکی واکنش دارند.
بهگفته کارشناسان ایرانیان تحلیل:
- سهامداران نگراناند که بانک مجبور شود زیانهای پنهان را شناسایی کند.
- معاملهگران ارز معتقدند هر بحران بانکی به افزایش پایه پولی و رشد قیمت منجر میشود.
- بازار مسکن نیز با ورود نقدینگیهای مشکوک دچار موجهای حبابی میشود.
به این ترتیب، یک پرونده وام خاص میتواند اثر دومینویی بر کل بازارها ایجاد کند.
۶. چرا پرونده یقهسفیدهای وام حساستر از گذشته شده است؟
کارشناسان ایرانیان تحلیل میگویند سه عامل باعث شده حساسیت اجتماعی به این پرونده بیشتر شود:
۱. فشار تورمی بالا و کاهش قدرت خرید
۲. تجربه تلخ بحرانهای بانکی در دهه گذشته
۳. افزایش دسترسی عمومی به اطلاعات و انتشار سریع اسناد در شبکههای اجتماعی
امروز افکار عمومی در برابر هر خبر وام کلان، واکنش سریع نشان میدهد. جامعه در حال حاضر تحمل بالایی برای بیعدالتی مالی ندارد.
۷. حلقه اتصال تخلفات بانکی و تورم ۱۴۰۴
تحلیلهای ایرانیان تحلیل نشان میدهد:
- اگر بانک مرکزی برای جبران کمبود منابع بانکها خط اعتباری جدید باز کند، پایه پولی سنگینتر میشود.
- تسهیلات معوقه، ترازنامه بانکها را تضعیف میکند و اعتبار بینبانکی را مختل میسازد.
- نرخ سود بالا برای جذب سپرده، هزینه تولید را بالا میبرد و قیمت کالاها افزایش مییابد.
به این ترتیب، یقهسفیدهایی که وامهای کلان را پس نمیدهند، عملاً تورم را در سطح ملی منتقل میکنند.
۸. چه باید کرد؟ راهکارهای پیشنهادی کارشناسان ایرانیان تحلیل
کارشناسان مجموعه «ایرانیان تحلیل» سه محور اصلی پیشنهاد کردهاند:
- شفافسازی کامل فهرست تسهیلات کلان و انتشار عمومی صورتوضعیت بازپرداخت
- اصلاح فوری نظام وثیقهگذاری و اتصال آن به پایگاههای ارزشگذاری رسمی
- ایجاد «رصدخانه مردمی تسهیلات» برای نمایش وامهای بزرگ بهصورت ماهانه
به باور آنها، شفافیت و انضباط بانکی تنها راهی است که میتواند از سمت مردم و بازار اعتمادسازی کند.
داستان یقهسفیدهای وام فقط درباره فساد نیست؛ درباره اعتماد است. هر بار که پروندهای از تسهیلات خاص علنی میشود، جامعه احساس میکند نظام مالی به جای حمایت از شهروندان، به نفع گروههای کوچک و قدرتمند عمل میکند.
اگر سیاستگذاران نتوانند بهموقع اصلاحات واقعی ایجاد کنند، تورم ۱۴۰۴ نه بهدلیل کسری بودجه دولت، بلکه به علت زخمهای پنهان نظام بانکی شعلهور خواهد شد.
- نویسنده : ایرانیان تحلیل
- منبع خبر : ایرانیان تحلیل
