ایرانیان تحلیل_اقتصاد ایران در دههی تورمی تازهای زندگی میکند؛ دورانی که قیمتها هر صبح زودتر از اخبار بالا میرود و صبر مردم کوتاهتر میشود. نسل جوان که در شبکههای سریع و بازارهای متغیر رشد کرده، امروز میان فشردن یک دکمه و تصمیم اقتصادی فاصلهای نمیبیند. بر اساس دادههای گوگل ترندز، جستوجو برای واژههایی چون خرید فوری و پرداخت قسطی آنلاین در ماههای اخیر بیش از ۳۰ درصد رشد داشته است. کارشناسان ایرانیان تحلیل معتقدند این بیقراری اقتصادی از رفتار مصرفی تا سیاست عمومی را دگرگون میکند.
آغاز فصل جدید مصرف؛ خرید آنی در اقتصاد بیثبات
در جامعهای که تورم مزمن بهجای ثبات نشسته، مردم بهطور ناخودآگاه از «انتظار» فرار میکنند. آنچه دیروز استراتژی مالی نام داشت، امروز صرفاً تصمیم لحظهای است. دادههای گوگل ترندز نشان میدهد ساعات اوج خرید آنلاین در ایران دیگر عصرها نیست، بلکه حوالی نیمهشب افزایش مییابد؛ نشانهای از مصرف بیبرنامه و خستگی ذهنی. کارشناسان ایرانیان تحلیل این روند را نتیجهی ترکیب سه عامل میدانند: بیاعتمادی به آینده قیمت، رقابت در شبکههای اجتماعی خرید، و عطش دیده شدن از طریق مالکیت کالای جدید.
روانشناسی تورم؛ آسیبی نامرئی به توان انتظار
اقتصاددانان رفتاری توضیح میدهند تورم مزمن، سامانهی شناختی مغز را به سمت پاداش یعنی الان سوق میدهد. وقتی پول ارزش دیروز را ندارد، ذهن یاد میگیرد زمان را دشمن ببیند. در مصاحبه با کارشناسان ایرانیان تحلیل، دکتر کاوه بهداد اشاره میکند که ایرانیان در شرایط تورم بالا، تصمیمهای مالی خود را پنج برابر سریعتر از دورههای ثبات میگیرند. بهزعم او، فرهنگ خرید فوری در واقع واکنش روانی به نااطمینانی مزمن است؛ انسان در مواجهه با بیثباتی اقتصادی، تحمل تأخیر را از دست میدهد و حس «فوریت» به عادت رفتاری تبدیل میشود.
نقش تکنولوژی؛ از شبکههای اجتماعی تا کیف پول دیجیتال
فشار تورمی بهتنهایی نمیتواند رفتار مصرفی را چنین سریع تغییر دهد، بلکه تکنولوژی و شبکهها این گرایش را تثبیت کردهاند. تبلیغات هوشمند، تخفیفهای لحظهای و پرداخت با یک کلیک، ذهن مصرفکننده را در مدار تصمیم آنزمانی نگه میدارد. در بررسی دادههای گوگل ترندز درباره خرید فوری آنلاین، بیشترین رشد مربوط به ردهٔ سنی ۱۸ تا ۲۹ سال است؛ نسلی که در محیط دیجیتال به پاداش آنلحظهای معتاد شده. کارشناسان ایرانیان تحلیل تأکید دارند اگر سیاستگذار فرهنگی این روند را نبیند، چرخهٔ اعتیاد به سرعت و بیصبری به کل ساختار مصرف اجتماعی نفوذ میکند.
از مصرف تا هویت؛ شتاب بهعنوان نماد مدرن بودن
در دههٔ گذشته، سریع بودن خودش تبدیل به ارزش فرهنگی شده است. استفاده از برندهای فستفود، پلتفرمهای خرید دمدستی و حتی تصمیمهای شتابزده در بازار بورس، همه به نماد مدرن بودن بدل شدهاند. اما کارشناسان هشدار میدهند که این شکل از هویت شتابزده، جامعه را از بصیرت اقتصادی دور میکند. وقتی موفقیت با سرعت اندازهگیری میشود، تفکر تحلیلی جای خود را به تقلید تجربی میدهد. در نتیجه، مخاطب نهتنها بیصبر، بلکه بیدلیل مصرف میکند تا در ریتم تند جامعه عقب نماند.
سیاست در عصر بیصبری؛ تصمیمهای واکنشی نه برنامهای
سرعت ذهن اقتصادی به دولت هم سرایت میکند. برنامهریزی بلندمدت، در فضای اجتماعی بیصبری بیشتر به شعار تبدیل میشود. مردم خواستار «اصلاح فوری» و نتیجه همین ماه هستند؛ سیاستگذار نیز ناچار به تولید تصمیمهای نمایشی و کوتاه مدت.
در گفتوگو با ایرانیان تحلیل، دکتر الهام نصیری توضیح میدهد که چرخهٔ تصمیمات فوری در سیاست شبیه الگوریتم شبکههای اجتماعی عمل میکند: ترند های یک هفتهای، جای تحلیل های ده ساله را گرفتهاند. این همان نقطهای است که شتاب اقتصادی به خط سیاست ضربه میزند.
فرهنگ عمومی و آیندهٔ اعتماد؛ از عجله تا فرسایش معنا
خرید فوری به ظاهر فقط سبک مصرفی است، اما در بطن جامعه اثری عمیقتر دارد: فرسایش معنا. وقتی همهچیز باید همین الان انجام شود، جملهٔ بگذار فکر کنم از گفتار روزمره حذف میشود. روانشناسان اجتماعی ایرانیان تحلیل میگویند سرعت بیوقفه، حس ارزش تفکر را تضعیف کرده و رابطهٔ عاطفی مصرفکننده با کالای خود را از میان برده است. کالا دیگر فقط نشانهٔ مالکیت نیست، بلکه سکوت موقتی برای اضطرابهای اقتصادی است؛ مصرف به عنوان مُسکن، نه رضایت.
نقطهٔ فکر: آیا میتوان صبر را بازگرداند؟
بیصبری اقتصادی حاصلِ ساختاری است که انتظار را بیفایده کرده. اما شاید بازگرداندن ارزش صبر، خود یک تصمیم اقتصادی باشد. کارشناسان ایرانیان تحلیل پیشنهاد میکنند سیاستگذار فرهنگی، آموزش مالی رفتاری را در مدارس و رسانهها بگنجاند؛ تا ذهن نسل جدید دوباره با مفهوم فرصت و تأخیر آشنا شود. در نهایت، اقتصاد بدون صبر نمیتواند جامعهای پایدار بسازد؛ مثل ماشینی که گاز دارد اما ترمز ندارد. اگر امروز شتاب امتداد یابد، فردا اعتماد و پیشبینی از بین میرود.
این مقاله تحلیلی از ایرانیان تحلیل، اثر روانی و فرهنگی بیصبری اقتصادی را بر سیاست، بازار و جامعه بررسی کرده است.
- نویسنده : ایرانیان تحلیل
- منبع خبر : ایرانیان تحلیل
