ایرانیان تحلیل _کاهش بیسابقه بارندگی در حوضه تهران و البرز، زنگ خطر تازهای برای کمبود آب شهری و تضعیف منابع حیاتی سدها به صدا درآورد. بنا بر دادههای هواشناسی، میزان بارش آبان امسال تقریباً نصف میانگین دهساله بوده است. پیامد مستقیم این افت، افت ۱۲ درصدی حجم ذخیره سدهای لتیان و طالقان و تداوم روند خطرناک فرونشست […]
ایرانیان تحلیل _کاهش بیسابقه بارندگی در حوضه تهران و البرز، زنگ خطر تازهای برای کمبود آب شهری و تضعیف منابع حیاتی سدها به صدا درآورد. بنا بر دادههای هواشناسی، میزان بارش آبان امسال تقریباً نصف میانگین دهساله بوده است. پیامد مستقیم این افت، افت ۱۲ درصدی حجم ذخیره سدهای لتیان و طالقان و تداوم روند خطرناک فرونشست زمین در جنوب پایتخت است.
اما آنچه نگرانکنندهتر است تنها خشکی هوا نیست، بلکه واکنش کند مدیریت شهری در برابر تغییر اقلیم است —بحرانی که آرام اما پیوسته، جریان زندگی در کلانشهر تهران را دگرگون میکند.
آبان خشک؛ آمارهای نگرانکننده از حوضه تهران–البرز
بر پایه گزارش تازه سازمان هواشناسی، مجموع بارش آبان ۱۴۰۴ در ایستگاه مهرآباد تنها ۷ میلیمتر ثبت شده که در مقیاس بلندمدت، ۴۸ درصد کمتر از میانگین ده ساله است.
حوضه سدهای لار، لتیان و امیرکبیر که منابع اصلی تأمین آب تهراناند، کاهش مشابهی را تجربه کردهاند. حجم آب سد لار از مرز ۴۰ درصد ظرفیت گذشته پایینتر آمده؛ رقمی که در ده سال اخیر بیسابقه است.
کارشناسان خشکسالی دلیل این افت را ترکیبی از «الگوی نامنظم بارش»، «افزایش دمای پاییز» و «جابجایی محور بارشی به سمت غرب فلات ایران» میدانند.
سازمان هواشناسی جهانی (WMO) در گزارش امسال اشاره کرده ایران در میان ده کشور آسیایی با سریعترین نرخ کاهش بارش قرار گرفته است. اقلیم تهران اکنون از نیمهخشک به خشکِ کامل تغییر طبقه یافته —تحولی که همزمان با افزایش جمعیت، ضریب آسیب شهری را چند برابر کرده است.
سدها زیر فشار؛ زنجیرهای که هر حلقهاش ضعیفتر میشود
مدیریت منابع آب تهران بر پایه چرخه پنجسد اصلی بنا شده است: لار، لتیان، امیرکبیر، طالقان و ماملو.
هرکدام وظیفهای متفاوت دارند، اما کاهش همزمان بارش در تهران و البرز، این سامانه را زمینگیر کرده است.
در حالیکه میزان مصرف روزانه شهر از مرز سه میلیون مترمکعب گذشته، ورودی آب به سدها طی مهر و آبان نزدیک به ۲۵ درصد کمتر از سال گذشته ثبت شده است.
کارشناسان بنیاد آب کشور هشدار دادهاند. که اگر الگوی مصرف تغییر نکند، تهران در زمستان ۱۴۰۴ به نخستین تجربه «جیرهبندی نرم» نزدیک خواهد شد؛ به این معنا که فشار شبکه در ساعات مشخصی کاهش مییابد.
اما بحران فقط کمیت آب نیست. لایههای ذخیرهشده. در مخازن نیز با گلولای انباشته و کاهش کیفیت روبهرو شده و هزینه تصفیه دو برابر شده است.
مدیریت شهری در حالی همچنان روی پروژههای هزینهبر انتقال آب تمرکز دارد. که کارشناسان معتقدند «مدیریت تقاضا» باید در اولویت قرار گیرد، نه صرفاً جستوجوی منبع تازه.
فرونشست؛ چهره زیرزمینی خشکسالی
در جنوب و جنوبغرب تهران جایی میان اسلامشهر تا ورامین، زمین بهطور میانگین سالانه ۲۵ سانتیمتر فرونشست میکند. این پدیده اکنون مستقیم به کاهش بارش و برداشت بیشازحد از سفرههای زیرزمینی پیوند خورده است.
وقتی آب سطحی کم شود، چاههای عمیقتر حفر میشوند؛ و هر متر پایینتر، زمان احیای آبخوانها هزار سال به عقب میافتد.
کارشناسان سازمان زمینشناسی در مهر ماه اعلام کردند الگوی نشست تهران در حال اتصال به دشت شهریار است —یعنی خطر برای زیرساختهایی چون خطوط مترو، بزرگراه آزادگان و تأسیسات گاز.
در این میان، نبود دادههای عمومی در مورد عمق فرونشست و تعداد چاههای غیرمجاز، خود بخشی از مشکل است.
جامعهای که اطلاعات را پنهان میکند، انگیزهٔ مشارکت را هم از دست میدهد. همانند بحران آلودگی هوا، کمآبی نیز به بحرانی از جنس اعتماد عمومی بدل شده است.
مدیریت شهری؛ از واکنش دیر تا تصمیم سخت
تهران طی دو دهه گذشته روی توسعه شهری بیوقفه سرمایهگذاری کرد. اما سامانه آبرسانی به همان نسبت نوسازی نشد.
خطوط لوله قدیمی، هدررفت تا ۲۵ درصدی آب در شبکه و نبود. سامانه دیجیتال پایش مصرف، صورت مسئله را پیچیدهتر کرده است.
در حالی که شهرهای دبی، آنکارا و مادرید سامانههای هوشمند مدیریت فشار دارند، تهران هنوز به قرائت دستی کنتور وابسته است.
با این حال، مشکل اساسی مدیریتی فقط در ابزار نیست، در نگرش است.
برنامههای شهری بیشتر بر پروژههای نمایشی تکیه دارند و نه اقدامات اقلیمی. برای نمونه، سامانه بازیافت آب خاکستری در برجهای نوساز هنوز الزامی نشده است؛ بارش مصنوعی هم از نظر علمی برای مقیاس تهران اثربخش نیست.
کارشناسان حکمرانی محیط زیست هشدار میدهند بدون اصلاح سیاست قیمتگذاری آب و آموزش جدی کاهندگی مصرف، تهران طی سه سال آینده با بحران دائمی آب شرب روبهرو میشود.
پیوست روانی بحران آب؛ احساس «بیآیندگی» اقلیمی
همانطور که آلودگی هوا ذهن شهروند را افسرده میکند، خشکی مزمن نیز اثر روانی قابل اندازهگیری دارد.
پژوهش دانشگاه علوم پزشکی تهران در تابستان ۱۴۰۴ نشان داد میزان اضطراب محیطی در محلات کم آب جنوب شهر ۲۶ درصد بالاتر از میانگین سایر مناطق است.
«نگران آینده فرزندان بودن» اکنون به انگیزه سوم مهاجرت. در میان خانوادههای طبقه متوسط بدل شده است.
در واقع، کاهش بارندگی برای بسیاری فقط مسئله «آب» نیست؛ نشانهای از زوال قابلیت سکونت است.
وقتی مردم حس کنند حتی طبیعت از آنها روی برگردانده، سرمایه اجتماعی نیز خشک میشود.
جامعهای که با خشکسالی زیستمحیطی و عاطفی روبهروست، بیش از هر چیز به صداقت. و چشمانداز واقعی نیاز دارد—نه وعدههای بارورسازی مصنوعی و پروژههای پرهزینه نمایشی.
تحلیل ایرانیان تحلیل
به گفته کارشناسان ایرانیان تحلیل،تهران امروز، تصویر کوچک ایران فرداست: شهری بزرگ با آسمانی خاکستری و زمینهایی ترکخورده.
اگر کاهش بارندگی را فقط «حادثهٔ آبوهوایی» ببینیم، درمان را هم اشتباه انتخاب میکنیم. این بحران، آزمون بلوغ مدیریت شهری است؛ سنجشی از اینکه آیا میتوانیم. پیش از فروپاشی منابع، سبک زندگی خود را بازتنظیم کنیم؟
از صرفهجویی خانگی تا تصمیمهای کلان انتقال آب، هر گام تأثیرگذار است؛ اما تنها در صورتی که همراه با شفافیت، آموزش و اعتماد عمومی باشد.
تهران تشنه است؛ نه فقط از کمآبی، بلکه از کمبود تصمیمِ آگاهانه.
ایرانیان تحلیل نگاه کوتاه عمق بلند
- نویسنده : ایرانیان تحلیل
- منبع خبر : ایرانیان تحلیل
